Bomen beschermen met vaccinatie

‘Met een jaarlijkse injectie is iepziekte te voorkomen’

Mede door klimaatverandering komt iepziekte steeds vaker voor. De boom kan gelukkig effectief beschermd worden met een jaarlijkse injectie. “Door vaccinatie zakt het sterfpercentage van ruim tien procent naar een half procent”, zegt Ron Schraven van idverde NL.

“Iepziekte is in Europa al meer dan honderd jaar een groot probleem”, vertelt Ron Schraven, hoofd Boomziekten en Aantastingen bij idverde NL. “Iepen hebben een groot risico om besmet te raken, en eenmaal besmet is de kans groot dat ze sterven, vaak zelfs binnen korte tijd: tussen de eerste infectie en afsterven zit vaak maar zes weken.” Besmetting gaat op twee manieren: iepen kunnen besmet raken door kevers en besmette iepen kunnen elkaar ook infecteren via ondergronds wortelcontact.

Ontwikkeling vaccin

In de jaren ’60 en ’70 was iepziekte min of meer onder controle als gevolg van een landelijk programma. Om verspreiding te voorkomen werden zieke iepen razendsnel opgespoord en verwijderd. Daarnaast vond onderzoek plaats naar minder gevoelige iepsoorten. Dat werkte goed totdat er in Noord-Amerika een mutatie van de ziekte ontstond, waarmee ook in Europa de bomen besmet raakten. De Universiteit van Amsterdam onderzocht daarop de mogelijkheid van het vaccineren van iepen. Schraven: “Men probeerde verschillende vormen en organismen en kwam uit bij de schimmel die we nu gebruiken: een veelvoorkomende bodemschimmel met eigenschappen waar het afweermechanisme van de boom goed op reageert. Zo zorgt het afweermechanisme ervoor dat de boom vervolgens beschermd is tegen infectie.”

Injecteren

“Toen wetenschappelijk vaststond dat vaccinatie met deze schimmel de iepen kon beschermen, zijn wij dat idee praktisch gaan uitwerken, in het product ‘DutchTrig®’”, vertelt Schraven. “De twee vragen daarbij waren: hoe kan je een boom injecteren zonder schade te berokkenen, en hoe kan je er zo veel mogelijk vaccineren in de korte periode tussen eind april en half juni waarin dat moet gebeuren? Je hebt daarvoor een goede planning nodig en een apparaat waarmee je snel kunt werken.” Daarvoor werd de injector ontwikkeld. “Dit handgereedschap maakt gebruik van de onderdruk die van nature in bomen aanwezig is”, licht Schraven toe. “Met de injector boren wij de vaten aan, waarna de boom het middel zelf opneemt. Dankzij deze methode kunnen we werken met kleine hoeveelheden, is er maar een minimale verwonding nodig en kunnen we heel snel vaccineren.” 

Klimaatverandering

“Iepziekte is een groot probleem in Nederland”, vertelt Schraven. “En het probleem neemt de laatste jaren toe. Gelukkig zien we dat veel gemeentes het jaarlijks vaccineren met DutchTrig® opgenomen hebben in hun beleid.” In Nederland is idverde NL de enige die iepen vaccineert met dat injectiemiddel. Dat iepziekte steeds vaker voorkomt, wordt onder meer veroorzaakt door klimaatverandering. Schraven: “Door zachtere winters ontwaakt de keverpopulatie eerder en kunnen er drie, misschien zelfs vier generaties kevers in één seizoen voortgebracht worden, in plaats van twee generaties vroeger.” 

Ecosysteemdiensten 

“Zonder vaccinatie sterft gemiddeld ruim 10% van de iepen aan deze ziekte”, zegt Schraven. “Na injectie sterft nog maar 0,5% af: 99,5% blijft dus leven. Dat betekent dat vaccineren tot een gigantische kostenbesparing leidt. Een boom kappen en vervolgens een nieuwe boom planten en laten aanslaan is een serieuze kostenpost. Als je een boom in leven kunt houden, bewaar je daarmee bovendien zijn ecosysteemdiensten. Een volgroeide boom draagt ecologisch meer bij dan een nieuwe. Dat is voor ons de essentie met DutchTrig®: bijdragen aan het behoud van iepen en deze bomen generaties verder helpen.”