Bodemverbetering met Japanse fermentatie-methode

In Hellendoorn hebben ze goede ervaring met bokashi

Sommigen zien het als de heilige graal onder de bodemverbeteraars. Dat ziet Mannes Konijnenbelt iets genuanceerder, maar hij heeft met bokashi zeker goede resultaten behaald en is van mening dat het in bepaalde situaties een prachtige, natuurvriendelijke oplossing biedt. Konijnenbelt is onlangs met pensioen gegaan, maar heeft vijftig jaar bij de gemeente Hellendoorn gewerkt, onder meer als voorman van de kwekerij en de bomenploeg. Met bokashi wist de gemeente de uitval van haar bomen te verminderen.

Konijnenbelt heeft als enorme bomenliefhebber veel kennis in huis en is dan ook een graag gezien lid van de Nederlandse Dendrologische Vereniging. “Mijn liefde voor bomen begon al in mijn jeugd. Ik ging naar de tuinbouwschool, liep vervolgens stage in Hellendoorn en kon daar na mijn opleiding meteen aan de slag.”

Zandgrond

Het grondgebied van Hellendoorn bestaat grotendeels uit lichte, arme zandgrond. “Als je daar een boom plant en verder niks doet, krijgt de boom het erg moeilijk. Vooral tijdens de zomer wanneer de verdamping erg groot is. Om uitval van bomen te voorkomen, wat immers een kostbare zaak is, besloot de gemeente bokashi toe te passen.” De term bokashi betekent ‘goed organisch gefermenteerd materiaal’. Het is een Japanse techniek waarbij groenafval luchtdicht gefermenteerd wordt om zo een voedingsrijk substraat te creëren dat de algehele bodemgezondheid bevordert. “De laag bokashi vormt als het ware een deken die tegen wind en zon beschermt, waardoor het bodemleven veel beter functioneert. Ook gaat het verdichting van de bodem tegen.”

De gemeente maakt de bokashi met bladafval dat zij in het najaar verzamelt. “Door dit te mengen met een preparaat van micro-organismen en gebroken zeeschelpen wordt het fermentatieproces op gang gebracht. Na ongeveer zes tot acht weken is het klaar om gebruikt te worden. We zagen dat de bomen, zowel de jongere als oudere exemplare,n het er goed op doen.

Plantenbakken

“Mijn oud-collega is het ook gaan gebruiken in plantenvakken om daar de kale plekken te bedekken. Daardoor hoeven ze minder te schoffelen dan voorheen. Nadeel is echter wel dat áls er nu onkruid verschijnt, ze dit moeten plukken in plaats van schoffelen. Het voordeel van bokashi is dan weer dat het door haar mooie donkerzwarte kleur een nette uitstraling aan de borders geeft. Ik heb bokashi op mijn eigen schrale grond in de tuin gebruikt en het resultaat? Een verschil van dag en nacht! Mijn advies is wel om niet te veel te gebruiken omdat het aardig wat zuurstof aan de wortels onttrekt.”

Beperking

Toch is het niet een en al lofzang: “We hebben bokashi ook bij een aantal oude eiken toegepast en die reageerden er niet positief op. Eiken hebben een bepaalde zuurtegraad in de bodem nodig. Zandgrond en bokashi hebben een lage pH, dus waarschijnlijk hebben we het evenwicht verstoord. Maar misschien had een minder dikke laag wel geholpen, hoor. Een oude beuk op het kerkhof reageerde overigens weer heel goed. Maar met sierappels heb ik dan weer een slechte ervaring. In het najaar brachten we een flinke laag bokashi aan en dat bleek woelmuizen aan te trekken. Het gevolg was flinke vraatschade. In het voorjaar, als de muizen weer gras kunnen eten, was dit probleem waarschijnlijk niet ontstaan. Het is dus een beetje uitvinden en experimenteren wat wel en niet werkt. En doe kennis op bij andere gebruikers”, geeft Konijnenbelt als laatste tip mee.  

Japans voor fermentatie

Bokashi (uit het Japans) is de naam voor het proces (of eindproduct daarvan) dat voedselafval en soortgelijke organische stof met (zuurstofloze) fermentatie omzet in een bodemverbeteraar. Andere namen waarmee dit proces wordt beschreven zijn bokashi-compostering, bokashi-fermentatie en gefermenteerde compostering. Het proces kan worden toegepast op voedselafval van huishoudens, werkplekken en horecagelegenheden: dergelijk afval bevat normaal gesproken een groot deel koolhydraten. Het kan ook worden toegepast voor ander organisch afval door koolhydraten toe te voegen en daarmee de melkzuurproductie op gang te brengen.

Sinds 2020 lopen er een aantal pilots in Nederland waarin het gebruik van Bokashi experimenteel wordt toegepast. Waterschappen en natuurorganisaties werken samen met landbouwondernemers in Bokashi-projecten. Er zijn er veel lokale initiatieven bij veehouders, akkerbouwers, vollegrondstuinders en bollentelers geweest.