Platform voor de tuin- en groenprofessional
In elk onderdeel van het ontwerp komen geometrische basisvormen terug die verwijzen naar cellulaire structuren. Ook water en beplanting spelen een belangrijke rol in het ontwerp; onmisbare elementen immers om te overleven in de woestijn. ”Het hele gebouw is eigenlijk een verzameling van plantenbakken,” vertelt Hoen. In samenwerking met lokale experts wordt er een complexe technische puzzel gelegd om het gebouw groen en duurzaam te maken, ondanks de extreme omstandigheden in Abu Dhabi. “We zoeken de grenzen op van wat mogelijk is met zo min mogelijk watergebruik, wat in deze regio een grote uitdaging is,” aldus Hoen.
Naast ecologische aspecten is ook sociale veiligheid een belangrijk aandachtspunt. Groen in de stad kan bijdragen aan de leefbaarheid, maar moet goed doordacht worden. Zichtlijnen, goede verlichting en overleg met de gemeenschap zijn essentieel om te zorgen dat mensen zich veilig voelen in parken en tuinen. “Het is een ontwerpopgave waarbij je groen, veiligheid en gebruik samen moet brengen,” zegt Houben. “Mecanoo streeft ernaar om publieke ruimten te ontwerpen die uitnodigend zijn, zowel overdag als ‘s avonds.”
Een ander bijzonder project waar Mecanoo aan werkt, is het herinneringskamp Westerbork. Hier wordt het landschap ingezet om het verhaal van de geschiedenis te vertellen. “Het is een zeer bijzonder landschap, gezien alles wat er zich heeft afgespeeld,” vertelt Houben. Mecanoo heeft ervoor gekozen om de ruimtelijke structuur van het kamp te behouden en te versterken door subtiele landschappelijke ingrepen. “We hebben barakvelden gecreëerd die de plek markeren waar vroeger barakken stonden. Het landschap vertelt zo een verhaal en biedt ruimte voor zowel herinnering als bezinning. Ook hier speelt onderhoud een grote rol, zodat de ecologische en historische waarde van de plek behouden blijft.”
De Meelfabriek in Leiden is een grootschalig transformatieproject dat al decennialang in ontwikkeling is. Ab van der Wiel, directeur en eigenaar van Van der Wiel Bouw en Ontwikkeling, is de drijvende kracht achter dit ambitieuze project. Wat begon als een gebied waar niemand wilde wonen, is nu een levendige plek in de stad, waarbij industrieel erfgoed op innovatieve wijze is getransformeerd tot een bruisende wijk met ruimte voor cultuur, groen en (deels sociale) woningbouw.
Van der Wiel vertelt over de lange weg die hij heeft afgelegd om dit project te realiseren. “We zijn er al bijna veertig jaar mee bezig,” legt hij uit. Het was een traject vol uitdagingen, waarbij hij niet alleen tegenstand van de lokale bevolking moest overwinnen, maar ook meerdere keren voor de rechter stond om de plannen door te kunnen zetten. De gebouwen van De Meelfabriek kregen uiteindelijk een monumentale status, mede dankzij de steun van de Stichting Industrieel Erfgoed Leiden (STIEL). Dit maakte het mogelijk om de historische structuren te behouden en nieuwe functies aan het complex toe te voegen.
Een belangrijk onderdeel van de transformatie was de samenwerking met LOLA Landscape Architects en de beroemde tuinarchitect Piet Oudolf. Door LOLA en Oudolf werd er gewerkt aan de aanleg van een tuin op het terrein van De Meelfabriek. Het groene hart van het project zorgt voor een unieke leefomgeving, waarin biodiversiteit en duurzaamheid centraal staan. De gebouwen zijn volledig gasloos gemaakt en voorzien van duurzame energietechnieken, wat past binnen de visie van Van der Wiel om de stad te vergroenen en te verduurzamen.
“De Meelfabriek was de verkeerde kant van de stad,” vertelt Van der Wiel. “Niemand wilde hier eigenlijk wonen.” Dit veranderde echter toen hij de potentie zag om de industrieel erfgoedgebouwen te behouden en er een bruisend, nieuw gebied van te maken. Door de originele gevels en draagconstructies intact te laten, bleef de ziel van De Meelfabriek behouden. Ondertussen is de wijk aantrekkelijk geworden voor bewoners, ondernemers en bezoekers, mede dankzij de aanleg van het groen en de sociale functies die aan het project zijn toegevoegd.
Van der Wiel noemt de samenwerking met Piet Oudolf cruciaal voor het succes van het project: “Oudolf heeft een visie die perfect aansluit bij wat wij hier willen bereiken: een groene leefomgeving die bijdraagt aan de kwaliteit van leven.” Het resultaat is een openbare ruimte die toegankelijk is voor iedereen en die bijdraagt aan de leefbaarheid van de stad. Het project trok zelfs internationale aandacht, en bracht Van der Wiel in contact met soms hooggeplaatste mensen in New York, Noorwegen en Argentinië.
Ondanks de vele barrières en de lange adem die nodig was, is Van der Wiel tevreden met het resultaat. Hij ziet De Meelfabriek als een voorbeeld voor toekomstige stedelijke ontwikkelingsprojecten, waarbij duurzaamheid, erfgoedbehoud en sociale betrokkenheid centraal staan. “Aan het eind van mijn leven wil ik kunnen zeggen dat ik iets heb toegevoegd,” aldus Van der Wiel. Met De Meelfabriek lijkt hij daarin meer dan geslaagd te zijn.
De transformatie van De Meelfabriek in Leiden heeft een nieuwe dimensie gekregen met de opening van de Meelfabriektuin, een groene oase ontworpen door LOLA Landscape Architects in samenwerking met de beroemde beplantingsontwerper Piet Oudolf. Deze tuin, bovenop de nieuwe ondergrondse parkeergarage, brengt een harmonieuze mix van historisch erfgoed en moderne stedelijke natuur in het hart van Leiden.
De Meelfabriek, een iconisch industrieel complex waarvan de eerste delen dateren uit het einde van de 19e eeuw, is getransformeerd tot een levendig gemengd gebied, waarin onder andere een hotel, wellnesscentrum en winkels zijn gevestigd. De tuin fungeert als een groene long midden in deze herontwikkelde stedelijke ruimte. Het ontwerp van LOLA is een zorgvuldig ingekaderd groen landschap, dat aanvoelt als een levend schilderij. Elke seizoen biedt de tuin een nieuwe kleur en sfeer, dankzij de dynamische beplanting van Oudolf. Deze benadering maakt van de Meelfabriektuin niet alleen een esthetische ruimte, maar ook een plek van rust en reflectie voor bewoners en bezoekers.
Het proces om de Meelfabriektuin te realiseren begon al in 2017, toen LOLA Landscape Architects samen met Studio Akkerhuis en andere partners betrokken raakten bij de herontwikkeling van het terrein. Peter Veenstra, partner bij LOLA Landscape Architects, legt uit: “Het was voor ons cruciaal om al vanaf het begin betrokken te zijn bij dit project, zodat we de juiste voorwaarden konden scheppen voor een hoogwaardige groene ruimte. Dit maakt een enorm verschil in de kwaliteit van het uiteindelijke ontwerp.” De samenwerking met Piet Oudolf, die al eerder betrokken was bij het ontwerp van het nabijgelegen Singelpark, leidde tot een tuinontwerp waarin zowel continuïteit met het Singelpark als een uniek karakter van de Meelfabriek centraal staan. Oudolf stond in voor de beplanting en creëerde een rijke diversiteit aan inheemse soorten die optimaal profiteren van de seizoensveranderingen.
Veenstra benadrukt verder: “Het basisidee voor het ontwerp kwam voort uit ons masterplan voor het Singelpark. We wilden dat elke tuin in deze ketting van stadstuinen een eigen, herkenbaar karakter zou hebben. De Meelfabriektuin is daarbij bedoeld als een heldere, afgebakende ruimte waar bezoekers echt tot rust kunnen komen.” De sculpturale zitobjecten en de door LOLA ontworpen betonnen zitranden nodigen bezoekers uit om te genieten van de omgeving, wat bijdraagt aan de levendigheid van het gebied.
Volgens Veenstra heeft de samenwerking met Piet Oudolf een bijzondere dynamiek toegevoegd aan het project. “Piet heeft een ongeëvenaarde kennis van beplanting, en wij hebben ons gericht op de ruimtelijke kaders en de infrastructuur van de tuin. Het was belangrijk dat we elkaar aanvulden en zo een tuin konden creëren die zowel esthetisch als functioneel van hoog niveau is.”
Veenstra benadrukt hoe belangrijk het is om bij een project als dit al in een vroeg stadium betrokken te zijn. Hij ziet de Meelfabriektuin als een inspirerend voorbeeld van hoe groen erfgoed kan worden verbonden met hedendaagse stedelijke behoeften, zonder concessies te doen aan de kwaliteit van het ontwerp. “Het is voor ons essentieel dat de groene elementen niet als een sluitpost worden behandeld, maar als integraal onderdeel van het ontwerp. Dit was gelukkig ook de visie van de ontwikkelaar Ab van der Wiel, wat het hele proces enorm heeft vergemakkelijkt.”
Het unieke karakter van De Meelfabriektuin ligt ook in de toegankelijkheid. Hoewel de tuin zich op privaat terrein bevindt, is hij volledig openbaar toegankelijk, wat zeldzaam is bij dit soort private herontwikkelingen. Veenstra hierover: “Het feit dat deze tuin openbaar toegankelijk is, maakt het project extra bijzonder. Het zorgt ervoor dat het niet alleen een plek is voor de bewoners van het complex, maar voor iedereen in de stad. Dat is uiteindelijk wat we wilden bereiken: een tuin die echt onderdeel wordt van het stedelijk leven.” De tuin is daarmee een voorbeeld van hoe natuur inclusiviteit kan bevorderen en een brede doelgroep kan aanspreken – van lokale bewoners tot toeristen die het gebied bezoeken.
Het project laat zien dat het mogelijk is om hoogwaardige openbare ruimte te creëren, zelfs bovenop complexe infrastructuren zoals een parkeergarage. “We hebben ons tijdens dit project echt moeten inspannen om de beplanting van hoge kwaliteit te behouden,” vertelt Veenstra. “Het is vaak verleidelijk om in te leveren op groen vanwege budgetten, maar hier hebben we samen met de ontwikkelaar besloten om juist niet te bezuinigen op de beplanting. Dit resulteerde in een tuin die echt tot zijn recht komt en waar iedereen van kan genieten.”
Elke twee weken wandelt hovenier Joris Anthonissen van Hoek Groen door de openbare tuin van De Meelfabriek in Leiden. De tuin, ontworpen door LOLA Landscape Architects in samenwerking met de beroemde beplantingsontwerper Piet Oudolf, is een groene oase midden in de stad. Samen met werkvoorbereider Jaap Betting vertelt Anthonissen over de bijzondere uitdagingen en vreugde van het onderhouden van deze unieke tuin.
“Elke keer ontdek ik iets nieuws,” zegt Anthonissen terwijl hij zijn ronde begint. De tuin is aangelegd met een enorme diversiteit aan siergewassen, veel soorten kende hij nog helemaal niet voordat hij aan dit project begon. “Sommige planten zijn zo bijzonder dat we ze bij verschillende kwekers moesten bestellen omdat niemand voldoende voorraad had,” vertelt Betting. De Meelfabriek-tuin is geen standaard groenproject; het is een levend kunstwerk waar de handen van Oudolf duidelijk zichtbaar zijn.
De openbare tuin ligt op het dak van de onder maaiveld liggende parkeergarage. Met 1330 vierkante meter substraat biedt deze daktuin een solide basis voor de bloeiende pracht die er groeit. Anthonissen wijst naar de bestrating: “Onder die stenen ligt 932 ton split. En kijk naar die bomen, die zijn ondergronds verankerd zodat er geen boompalen nodig zijn.” Het zijn technische hoogstandjes die bijdragen aan de natuurlijke uitstraling van de tuin, maar die tegelijkertijd zorgen voor stabiliteit en duurzaamheid.
In de wintermaanden wordt de tuin stevig teruggesnoeid, eind januari is het zover. “Daarna doet de tuin het bijna allemaal zelf,” lacht Anthonissen. “We hoeven hier nooit water te geven. Dat komt door de retentiekratten die onder het substraat op de parkeergarage zijn geplaatst.” Dankzij die slimme wateropvang kan de tuin zichzelf voorzien, ook in de warme zomermaanden. De beplanting biedt gedurende het hele jaar een rijke schakering aan kleuren, al bloeit niet alles tegelijkertijd. “Dat is precies wat het zo spannend maakt,” legt Betting uit. “Er is altijd wel iets te zien.”
Anthonissen heeft een vaste routine als hij het onderhoud doet. De ene keer loopt hij linksom, twee weken later rechtsom. “Dan vallen je weer andere dingen op,” vertelt hij. Tijdens zijn ronde kijkt hij nauwkeurig naar de solitaire planten in de borders. “Het is een handelsmerk van Oudolf om hier en daar een enkele plant tussen de rest te plaatsen. Soms moet ik goed nadenken of die plant daar hoort of dat die zich per ongeluk heeft uitgezaaid.” De zorgvuldigheid waarmee Anthonissen te werk gaat, is typerend voor het onderhoud van de tuin.
De Meelfabriektuin wordt goed gebruikt door de buurt. Passanten wandelen erdoorheen, kinderen spelen op de paden, en buurtbewoners genieten van de bloemen. “Soms willen mensen bloemen afknippen voor thuis, maar dat mag natuurlijk niet,” vertelt Anthonissen met een glimlach. “Leuk om ze dan wel blij te kunnen maken met snoeiafval waarmee nog een mooie vaas gevuld kan worden.” Het is duidelijk dat de tuin niet alleen een plek van natuur is, maar ook van verbinding. “Het groen brengt mensen samen,” zegt Betting. “Je merkt dat de buurtbewoners er trots op zijn en dat is precies wat we willen bereiken.”
Louwers Mediagroep
Schatbeurderlaan 6
6002 ED Weert
© 1987 - 2025 Louwersmediagroep.
