Evelien de Mey – Postzegelgroen: durf keuzes te maken

Wie tegenwoordig een buitenruimte in mag richten in een stedelijke context, herkent het direct: het lijkt soms alsof we op een postzegel álles tegelijk willen. Waterberging? Natuurlijk. Zonnepanelen? Moeten. Buitenruimte voor ontmoeting, sport, educatie én biodiversiteit? Ja graag. O ja, ook nog parkeren, een duidelijke routing én dat alles onderhoudsarm graag. En uiteraard met een ‘eigen identiteit’.

Als landschapsarchitect werk ik aan dit soort puzzels door heel Nederland. Van daktuinen op woontorens tot campussen, universiteitsterreinen en herontwikkeling van erfgoedlocaties. Vaak gaat het om prachtige ambities, met dito intenties. Maar in de praktijk loop je als ontwerper keer op keer tegen een muur van tegenstrijdige eisen aan. Er moet steeds meer op minder ruimte. Terwijl de bodem droogt, de hitte toeneemt en de biodiversiteit onder druk staat, wordt het ontwerpen van groen in de stad een hoogstandje van jongleren tussen belangen.

Neem een recente opgave voor 2000 vierkante meter dak- en binnentuin op en in een woontoren voor 1200 bewoners, waarbinnen alles moest gebeuren: sport, ontmoeting, waterberging, schaduw, biodiversiteit, kabels en leidingen, brandweer, glazenwasser én ruimte voor technische installaties. Alles binnen een smalle plintzone bovenop hoogbouw. De enige manier waarop dit niet in een mager compromis zou eindigen? Kiezen. Eén duidelijke richting. Eén concept dat overeind blijft.

Want als je alles op één plek wil, haal je vaak nergens het gewenste niveau. En juist het natuurinclusieve deel – het groen – is dan vaak als eerste de dupe. “Die boom wordt toch groot?” hoor je dan. Maar die boom krijgt 40 centimeter substraat en wordt omringd door waterkratten. Spoiler: die boom wordt dus niet groot. En de biodiversiteit? Die verzuipt of verdroogt, figuurlijk en letterlijk.

We zien het ook in de toegenomen drang naar certificeringen en ‘evidence based’ vergroening. Denk aan BREEAM. Op papier levert het duurzame punten op, maar in de praktijk? Nestkasten die nooit bewoond worden, bloemenmengsels die niemand beheert, groene ambities die sneuvelen bij extra verharding voor gescheiden verkeersstromen. Of erger: doelen die voorbijschieten aan hun oorspronkelijke missie.

Een goed ontwerp begint met een goed gesprek. Aan tafel. Met stedenbouwers, ecologen, opdrachtgevers én de mensen die het straks moeten onderhouden. Niet alles kan overal. Neem samen een standpunt in. De kunst is kiezen. En durven loslaten.

Ik geloof in de ideale buitenruimte voor mens, plant en dier – maar dan moet die ruimte er wel zijn. Letterlijk én figuurlijk. Ontwerpers hebben visie nodig, maar vooral vertrouwen. Gun het ontwerpteam de ruimte om keuzes te maken, in plaats van ze klem te zetten met een dichtgetimmerd programma van eisen, certificering en beleid dat elke vorm van inspiratie smoort. 

En laten we afstappen van de mythe dat het altijd méér moet zijn. Meer voorzieningen, meer eisen, meer meters groen op het dak. Wat als we inzetten op kwaliteit, op samenhang, op robuuste keuzes in plaats van verantwoorde compromissen? 

Dat kan namelijk best! In Leiden hebben we een complex voor de huisvesting van promovendi ontworpen. Met veel vrijheid hebben we hier de ruimte getransformeerd tot een fraaie en groene buitenruimte. Een opdrachtgever met visie en liefde voor ontwerp. De vrijheid om in het ontwerp duidelijke keuzes te maken. Dit is overal terug te zien in het ontwerp. 

Misschien is het tijd dat we de postzegel kunnen loslaten. En weer samen durven denken in een plek met duidelijke visie – ontwerpen met ademruimte.